رونق اقتصادی برای مرزنشینان شرق ایران با فعالیت مرز یزدان
درحال حاضر خرده فروشی به صورت بسیار جزئی در یزدان انجام می‌شود و حالا بنا به درخواست نماینده مردم قاینات و زیرکوه در مجلس ،منطقه ویژه اقتصادی بیرجند در قالب قطعه منفصله در مرز یزدان رونق صادرات را در دست گیرد.
خراسان جنوبی یکی از استان‌های مرزی شرق کشور است که چهار بازارچه مرزی دارد و از این تعداد، سه بازارچه در سال‌های گذشته از طرف کشور افغانستان تعطیل شد و در این مدت مراودات تجاری فقط از طریق مرز رسمی ماهیرود در شهرستان سربیشه انجام شده است.
راه‌اندازی بازارچه‌های مرزی به «ماده ۱۱» قانون صادرات و واردات به سال ۱۳۷۲ بر می‌گردد، طبق این قانون به دولت اجازه داده شده در هر یک از مناطق مرزی که ایجاد بازارچه را مفید تشخیص می‌دهد با رعایت اولویت‌هایی نظیر استعداد محلی، ضرورت‌های اشتغال و توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه نسبت به ایجاد آن اقدام کند.
کشور افغانستان همواره به علت موقعیت جغرافیایی و روابط دیپلماتیک یکی از مهمترین همسایگان ایران بوده و ۹۵۰ کیلومتر با استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان مرز مشترک دارد که از این مقدار، ۳۱۳ کیلومتر در چهار شهرستان خراسان جنوبی است و طولانی‌ترین مرز مشترک با کشور همسایه محسوب می‌شود.
از دهه ۷۰ بازارچه‌های مرزی ماهیرود (میل ۷۸) در شهرستان سربیشه، دوکوهانه در شهرستان نهبندان، گلورده (میل ۷۳) در شهرستان درمیان و بازارچه مرزی یزدان در شهرستان زیرکوه راه‌اندازی شد و در این دهه و دهه ۸۰ تاثیر خود را بر اشتغال و تامین معیشت ساکنان مناطق مرزی، کنترل قاچاق کالا، افزایش امنیت مرزها و شکوفایی اقتصاد محلی در محدوده‌های مرزی خراسان جنوبی گذاشت.
بازارچه‌های مرزی خراسان جنوبی به‌ویژه بازارچه گلورده درمیان و بازارچه یزدان زیرکوه در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ نقش مهمی در شکوفایی اقتصاد مرزنشینان داشتند به گونه‌ای که رتبه‌های اول تا سوم را در زمینه صادرات کشور به افغانستان داشته‌اند.
اواخر سال ۱۳۹۳ بود که افغانستان به‌صورت یک طرفه مبادلات مرزی از بازارچه‌های دوکوهانه نهبندان، گلورده درمیان و یزدان زیرکوه را به حالت تعلیق درآورد و این معبرهای اقتصادی که معیشت مرزنشینان به واسطه داد و ستد بین تجار دو سوی مرز تامین می‌شد، بسته شد.
یکی از بازارچه‌های مرزی خراسان جنوبی که سال ۱۳۷۲ در شهرستان زیرکوه تاسیس و از سال ۱۳۹۳ تعطیل شد، یزدان است؛ این بازارچه که در گذشته رونق زیادی داشت، شهریور ماه ۱۴۰۰ بود که پس از هفت سال تعطیلی به‌صورت خرده‌فروشی جزئی فعال شد و قرار است تجارت رسمی نیز به‌زودی در این پایانه مرزی آغاز شود.
زیرکوه شهرستانی است که با افغانستان بیش از ۱۴۰ کیلومتر مرز مشترک دارد، اما پایانه‌اش نزدیک ۱۰ سال است که از رونق افتاده و داد و ستد بصورت خرده فروشی برای اهالی کلاته نظر انجام می‌شود و گاها محموله‌های گیاهی نیز وارد می‌شود.
بازارچه مرزی یزدان نیز؛ یکی از بازارچه‌های مرزی خراسان جنوبی است که در سال ۱۳۷۲ در شهرستان زیرکوه تاسیس شد و نقش مهمی در تامین اشتغال و معیشت مرزنشینان داشت و در سال ۱۳۸۴ به عنوان پایانه نمونه صادرات و واردات کشور بوده است. اما از سال ۱۳۹۳ بود که مبادلات تجاری در این مرز، بصورت یکطرفه از سوی دولت افغانستان به حالت تعلیق درآمد. این در حالی بود که بازارچه یزدان با توجه به موقعیت خود و فاصله نزدیک با روستای ۵ هزار نفره کلاته نظر و دیگر مناطق ولایت هرات به عنوان دومین شهر پرجمعیت افغانستان دارد، فرصت مناسبی برای صادرات اقلام مورد نیاز اهالی این منطقه بوده و از این حیث دارای اهمیت بالایی است.
تاکید شهید رئیسی بر بازگشایی بازارچه‌های مرزی
از زمان تعطیلی این بازارچه؛ بارها برای بازگشایی آن مطالباتی صورت گرفت و البته مسئولان هم برای بازگشایی آن وعده‌های متعددی دادند، اما هیچ کدام از این وعده‌ها محقق نشد. یکی از مطالبات جدی درباره بازگشایی این بازارچه مربوط به مهرماه سال ۱۳۹۹ در سفر آیت‌الله رییسی؛ رییس وقت قوه قضاییه به خراسان جنوبی و همچنین بازدید از بازارچه مرزی یزدان بود که بعد از همان سفر نیز پیگیری‌ها بصورت ویژه تر انجام شد.
در ۱۱ شهریور سال ۱۴۰۰ هم مسئولان استانی از فراهم بودن زیرساخت‌های لازم برای بازگشایی و آغاز مبادلات مرزی در بازارچه یزدان شهرستان زیرکوه خبر دادند. بعد از آن هم آیت‌الله رئیسی در ۱۹ شهریورماه ۱۴۰۰ این بار به عنوان رئیس جمهور به خراسان جنوبی آمد و در بدو ورود به فرودگاه بیرجند گفت: مرز تهدید نیست بلکه فرصت است و یکی از فرصت‌های مرز، بهره‌برداری اقتصادی و مبادلات مرزی ساکنان در جمهوری اسلامی ایران با کشور همسایه است.
رئیس جمهور گفت: در استان‌های دیگر هم گفتیم که فعال شدن بازارچه‌های مرزی می‌تواند به گسترش صادرات و توسعه آن بینجامد که امر مبارکی است همچنین وضع اقتصادی مرزنشینان را سامان می‌دهد و هم می‌تواند به امنیت مرزها کمک کند.
وی تصریح کرد: فعال شدن بازارچه‌های مرزی کار بسیار مهمی است که در سفر قبلی به خراسان جنوبی هم تاکید کردیم موضوع بازارچه‌ها را باید دنبال کنند و مسئولان بعضی اقدامات را انجام دادند که در این سفر هم مورد تاکید قرار می‌گیرد.
فرماندار زیرکوه که با شنیدن خبر حضور صفدری‌زاده رئیس سازمان منطقه ویژه اقتصادی خراسان جنوبی در یزدان، طی تماس تلفنی با حسین زارعی، مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی خراسان جنوبی برنامه دیدار را در مرز یزدان فراهم می‌کند، خیلی امیدوار است که این پایانه مرزی را دوباره فعال ببیند.
محمدرضا غیرتی باور دارد: این جاده تاثیر مهمی روی مبادلات میان ایران و افغانستان می‌گذارد، چون آن سوی پایانه مرزی یزدان روستایی است با ۵ تا ۶ هزار نفر جمعیت که همه آن‌ها خریدهایشان را در ایران انجام می‌دهند. ما این روستا را از بالای برجک نگهبانی ایران می‌بینیم. هر روز افغان‌ها می‌آیند و از اینجا مواد غذایی‌شان را می‌خرند و می‌روند.
بعد از وعده وعیدهای بسیار،حال پیرو درخواست نماینده مردم شهرستان‌های قاینات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی مبنی بر راه‌اندازی یزدان از ریاست منطقه ویژه اقتصادی، حالا نویدی برای این امر زمزمه می‌شود.
صفدری‌زاده رئیس سازمان منطقه ویژه اقتصادی خراسان جنوبی از مرز یزدان بازدید کرد تا ضمن بازدید میدانی راهکار و برنامه‌ای که در مرز ماهیرود در بخش سایت مرزی منطقه ویژه اقتصادی در قالب قطعه منفصله راه‌اندازی کرده است، در یزدان هم راه‌اندازی کند.
وی با تاکید براینکه، اراده وجود دارد تا این مرز هم فعال شود افزود: سعی ما براین است تا این کار تسریع شود.
فرماندار زیرکوه نیز با بیان اینکه بازارچه یزدان قدمت آن به بیش از ۲۰۰ سال برمی‌گردد و تنها بازارچه شرق کشور در منطقه خراسان جنوبی در بعد از انقلاب بود که تبادلات بازرگانی زیاد در آن انجام می‌شد و رونق داشت.
غیرتی افزود: جاده تا بازارچه در دست دوبانده‌سازی است و از سال ۹۲ تعطیل شد. الان بازارچه به صورت خرده فروشی است مردم در فاصله ۲ کیلومتری روستای ۵ هزار نفری کلاته نظرخان می‌آیند خریدهای خود را می‌کنند و برمی‌گردند و اینجا از نانوایی که برایشان دایر کردیم خرید می‌کنند گاهی کپسول‌های گاز را تامین می‌کنیم و خودشان را از ما می‌دانند.
